‘Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivinde kutuplar' sunumu
57'inci Kütüphaneler Haftası kapsamında İl Halk Kütüphanesi'nde ‘Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivinde kutuplar' konulu sunum yapan Edirneli Tarihçi Altay Bayatlı, geçmişten günümüze birçok önemli noktaya değindi.
7'inci Kütüphaneler Haftası kapsamında ‘Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivinde kutuplar' konulu sunum yapan sanat tarihçisi Altay Bayatlı, Osmanlı döneminde kutuplara verilen önem ve bunun yanında haritacılık ile ilgili bilgilere yer verdi.
“Türkiye uzay programında geride kaldı”
Osmanlı döneminde Avrupa'nın yanı sıra Türkiye'deki keşif ve haritalama çalışmaları hakkında önemli açıklamalarda bulunan Bayatlı, Türkiye'nin Milli Uzay Programı kapsamındaki ilk hedefi olan Ay'la temasın önemine vurgu yaptı.
Türkiye'nin uzay programında geride kaldığını ifade eden Bayatlı, Avrupa'da ay yüzeyinin haritasının 1680 yılında çıkarıldığını fakat Türkiye'nin bu çalışmalarda çok geride kaldığını aktardı.
Ekonomik bir zorluk olduğunu belirten Bayatlı, mutlaka bir yerlere gidilmesi ve bu çalışmalara dâhil olunması gerektiğine değinerek ‘açlıktan ölsek de bu çalışmalara katılmalıyız' esprisini yaptı.
Piri Reis'in kutuplara değinmediğini, topladığı haritalar üzerinden bir şeyler yaptığını ifade eden Bayatlı, akabinde Kâtip Çelebi'nin Takuyiddin'e de atıf yaptığını ve Osmanlı tarihinde çok önemli insan olduğunu aktardı.
“Piri Reis topladığı haritalar üzerinden yola çıkmıştır”
Kutupların önemine değinerek, namaz vakitlerinin de hesaplamasının yapıldığını söyleyen Bayatlı; “Avrupalılar coğrafi keşifleri yaparken bizler de bunlarla ilgili haritaları toplamışız ve bu toplanan kaynakları değerlendirip bir toplu yazma haline getirmişler. Bunun en önemli örneklerinden birisi Piri Reis'in meşhur haritalarıdır. Piri Reis tabii ki kutuplara değinmemiş, topladığı haritalar üzerinden bir şeyler yapmış. Fakat daha sonrasında asıl Kâtip Çelebi Takuyiddin'e de atıfta yapar ki Takuyiddin Osmanlı tarihinde çok önemli bir insandır, ona atıf yaparak, kutupların önemine değinerek, hatta orada namaz vakitlerinin de hesaplamasını yapmış. Tamamen dünyayı küresel olarak öğrendikleri için her yerde eşit davranılması, İslam'ın oralarda da geçerli olduğunu anlatmak adına böyle bir çalışmaya yer vermiş" şeklinde konuştu.
“Cumhuriyetle birlikte çalışmalar hız kazandı”
Cumhuriyetle birlikte birçok çalışmanın başladığını söyleyen sanat tarihçisi Altay Bayatlı; "Âlimlerimizin bunlardan sonra da 18'inci yüzyılda bir Atlas-ı Kebir'i var. Fakat tabi bunların içinde maalesef kutupların çizimleri yok, sadece görsel olarak gösterilmişler. Artık son dönemlere geldiğimizde yavaş yavaş Cumhuriyet ile birlikte tamamen bu konulara el atılmaya, küçük de olsa başlanmış" dedi.
“Bin 680 yılında AY'ın haritası çıkarılmış”
Avrupalıların 1680 yılında ayın haritasını çıkardığını dile getiren Bayatlı, bu konuda geride kalan Türkiye'nin bu çalışmalara kutuplar açısından 2011 yılında başladığına değindi.
2021 yılı ile birlikte Ay'a gitme konusunun konuşulduğunu belirten Bayatlı; “Bence çok başarılı bir konu. Tabii ki ekonomik bir zorluğu var ama açlığımızdan ölsek de mutlaka bu çalışmaların içerisinde olmamız gerekiyor. Yani mutlaka bir yere gitmemiz lazım, ya da bu çalışmalara katılmamız lazım. Yani tarih buna çok güzel bir örnek" dedi.
Özlem Ceylan