Köy Köy Edirne
Ayhan Tunca
LALAPAŞA-ORTAKÇI
1995…
Köyleri gezerek notlar alma niyetim, tanıdıklar aracılığı ile o köyün yaşlılarına ulaşmak doğrultusunda planlanmıştı…
Lalapaşa’nın Ortakçı köyünde, o günlerde 82. yaşını yatalak sürdüren Hasan Altay’a ulaşmamız zor olmadı…
Yaptığımız o minik söyleşiyi, beş yıl sonra gündeme gelen Yöre adlı dergide yayınlayacağımı asla düşünemezdim ve zaten söz konusu notları nerelerde koruduğumu da çoktan unutmuştum…
Derken…
Büromuzu yeni yerimize taşıdıktan sonra depoya da el atınca, hoop önümüzde bulduk notları…
***
O günün konuşma diliyle kaleme aldığımız notlarda rahmetli Hasan Altay, bu köye 1924 mübadelesi yoluyla (1925’te) geldikleri bilgisini verirken, geldikleri yeri de; Selanik’in o yıllarda kazası olan Vodina (şimdiki adının Edesa) olarak belirtmişti…
Hasan Altay’a göre, şimdiki adıyla orası Sıbutski kazasının (Ardiyo) Gusturup Köyü (Konstandiya) olarak anılmaktadır…
Belirtilen yılda oralardaki köy halkının tümü, yani 300 hane kadarı, göçe çıkmıştı…
Bu ailelerin 60 kadarı Ortakçı’ya, 200 hane kadarı Edirne Kıyık Mahallesi’ne, 5-6 hane İstanbul Kemerburgaz’a gidip oralara yerleşti…
***
Peki, Selanik tarafından Ortakçı’ya gelenlerden önce bu köyde kimler yaşamaktaydı?
Bulgarlar, Rumlar ve Balkan Savaşı’nın başlamasına yakın günlerde gelen Bulgaristan göçmeni Türkler…
Bulgaristan’dan gelenler oralarda esmeye başlayan zulümlü günlerden kaçmışlardı…
Kimler miydi Bulgaristan’dan ilk gelen Türk-Müslüman göçmenler?
Halil Zurnacı, Salim İşler, Mehmet Coşkun, Ömer İşlekel…
Tümü yedi haneden oluşmaktaydı ilk gelenlerin…
Bu gruptan sonra köye Kalpaklılar, Gürkaynaklar, Muharrem Yılmaz ailesi gelmiştir…
***
Ortakçı’ya, Hasan Altay gibi gelenlerin geldikleri bölgeye Karacaova denilmektedir…
Aslında Karacaova bir büyük ovadır…
Söz konusu bölgede, Hasan Altay’ın belirttiğine göre, 32 köy bulunmaktaydı ve bu köylerin bazıları tümüyle Türkçe konuşmaktayken; bazıları, Bulgarca’ya benzeyen ve Meriç Küplü beldesinde Pomak olarak anılan halkın konuşmalarına yakın bir dil ile konuşmaktaydılar…
1995’te Ortakçı’da 50 hane kadar Karacaovalı bulunmaktaydı…
Köydeki diğer ailelerle Karacaovalılar arasında evlilikler, yakın zamana kadar yoktu; şimdilerde (1995’te) bu tür ilişkiler kalkmış durumdadır…
Karacaovalılar, köyde yaşayan diğer aile fertlerine Gacal demektedir…
***
1995 yılında yapılan bu söyleşi sonrasında bu kez, 2005 yılında Yöre dergisi için ve Lalapaşa özel sayısına dönük bir söyleşiyi de Lalapaşalı Halil Öztürk ile yapmıştık ki…
Rahmetli Halil Öztürk’ün, Ortakçı’ya ilişkin verdiği küçük bilgiler şöyleydi:
“Ortakçı’da iki çeşit Pomak vardır. Bazıları Cizr-i Mustafa Paşa (şimdi Sivilngrad) dolaylarından, diğer bölümü de Karacaaova denilen ve Yunanistan bölgesinde bulunan yöreden gelmiştir.
Şimdi Ortakçı’da yaşayanlardan önce bu köyde Bulgarlar ve Rumlar birlikte yaşamaktaydılar.”
***
2005 yılında merhum Halil Öztürk’ten aldığımız bu bilgilerde, Mustafa Paşa’dan (Cisr-i Mustafa Paşa’dan) gelenlerin Pomak olduğu belirtilmişse de, sonraki yıllarda yaptığımız soruşturmalarda, söz konusu göçmenlerin Pomak olamayacağı (olmaması gerektiği) yönünde ek bilgiler aldığımızı belirtmeliyiz…
Kısacası tartışmaya açık bir nottur bu…
***
1995 yılında gittiğimiz Ortakçı’da İlkokul Müdürlüğü görevini de yapmakta olan öğretmen sevgili Hayati Güngörmez’in derlediği bilgilerden öğrenmekteyiz ki, Ortakçı’da yaşamakta olan Naziflerin Mehmet, 1924 Mübadelesi’nde Yunanistan’a göç eden Rumları Karaağaç’a kadar yolcu etmiştir…
Yine sevgili öğretmen Hayati Güngörmez’in derlediği bir başka bilgiye göre, Bulgaristan’dan ilk gelenler, Ortakçı’da yaşamakta olan Bulgarların baskılarından korunmak üzere Edirne Yıldırım’daki askeri kampa alınmışlar ve bu kişiler yaklaşık dokuz ay burada kalmışlardı.
Köyde, Dağlı olarak anılan ve 1928’de buraya gelen gruplar da vardı:
Hafızlar, Kart Mustafalar, Karakaş Aliler, Dağlı Mehmetler, Molla Hüseyinler…
Şimdilerde de köyün güneyinde Muhacir Mahallesi olarak anılan kesimde 1935 yılında Bulgaristan Kırcaali bölgesinden gelenler yaşamaktadır…
***
Köyün adına gelince…
Önceleri Ortakçılar denmekteydi; çünkü köydekiler, buralardaki arazileri ortakçı olarak işlemekteydiler…
Eğitim mi?
Artık Taşımalı denilen düzen yaşanmakta Ortakçı’da da…
Değil eğitim öğretim, okulun izi bile kalmadı…
Bize bu çalışmamızda da yardımcı olan öğretmen Hayati Güngörmez’in albümünde yer alan görüntüler, hüzünlendirdi…
Artık okulu olmayan o köyden günümüze sadece hüzün taşıyan fotoğraflar bunlar…
Keşke, Ortakçı ve diğer pek çok köyümüzde o cıvıl cıvıl öğrencilerle sürmekte olan kültür etkinliklerinden yoksun kalınmasaydı…
Okulsuz köy…
Yok edilen öğrenci cıvıltıları…
Ne büyük kayıp!
***
Acaba oralarda Eskiçağ’ın izleri ne âlemde?
Adı geçen köyün bulunduğu bölgede Traklar konusunda araştırma yapan ve gözlemlerini Yöre dergisine “Trakların Anıları, Trakya’nın Anıtları; Yanılgılar ve Gerçekler” başlığı ile yazan Prof. Dr. Engin Beksaç’a göre bölge, dolmen ve Tümülüsleriyle (yaşanan onca katliamlara rağmen) Eskiçağ ve Trak alemine dönük çok ciddi bir araştırma potansiyeli olma özelliği sunmaktadır…
